Перевод: со всех языков на русский

с русского на все языки

чы къурагъ

  • 1 къурагъ

    1. шест
    / Чы кIыхь.
    КъурагъкIэ мыIэрысэр къыпыгъэхун. Чы къурагъ.
    2. устар. старинная мера длины ( равна 10 аршинам или 4 маховым саженям)
    / Пасэ зэманым къагъэсэбэпу щыта кIыхьагъ къызэрапщ щапхъэ (арщынипщI е къулашиплI мэхъу).
    Къурагъищ и кIыхьагъщ.
    Къурагъ еупсеин приставить шест к следующему по старшинству брату жениха или сестре невесты в знак того, что теперь разрешается выйти замуж или жениться.
    * Кулэ яшащ, Тагуэ къурагъыр ираупсеящ. Черк. фольк.
    Къурагъым фIэIун предать что-л. огласке.
    * Къурагъым щхьэ фIэпIуа мыр, апхуэдизрэ щхьэ фытепсэлъыхьрэ, нэгъуэщI щымыIэж хуэдэ. Iуащхь.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > къурагъ

  • 2 къурыкъу

    1. жердь, шест
    / Бжэгъу кIыхь, къурагъ гъум.
    Сосрыкъуэ къурыкъу гуэр къихьауэ, Iэюб зригъэщхьу, щIалэ цIыкIу зыбжанэ зэуэ къиIэтырт. Iуащхь.
    2. кубано-зеленчукские жердь с привязанной к нему веревкой, используемая в качестве аркана
    / Шы къызэраубыдыж Iэмэпсымэ (бжэгъу кIыхьым кIапсэ ищIауэ); аркъэн.
    * Зэ щхьэрыутIыпщ хъуа иужь, а шым къурыкъу ебдзу къыумубыдмэ, зиугъэубыдыжынукъым. Черк. фольк.
    3. см. къурагъ 2.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > къурыкъу

  • 3 еупсеин

    (иреупсей) перех. гл. приставить что-л. к чему-л., оперев верхней частью; прислонить что-л. к чему-л.
    / Зыгуэр зыгуэрым кIэрыгъэувэн, кIэрыгъэщIэн.
    Жыгым пкIэлъей еупсеин.
    * Пыпхъуэм арыфышхуэ еупсеяуэ абы зридзри IэпщэкIэ зиIэтри Мыкъэ дэпщеящ. Ш. А.
    Къурагъыр еупсеин см. къурагъ.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > еупсеин

  • 4 зэпыпхэн

    (зэпепхэ) перех. гл. связать концы чего-л.
    / Зыр зым папхэн, зэпыгъэувауэ пхэн, зыгуэрхэм я кIапэхэр зэпыщIэн, пхауэ зэрыгъэубыдын.
    * ГъущI арэф зыфIэлъ къурагъ кIыхьхэр Андрей зэпипхащ. Анэд.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > зэпыпхэн

  • 5 лъэуей

    насест
    / Джэдэщ кIуэцIым щIым теIэтыкIауэ щызэпрыгъэжа къурагъ, джэд тIысыпIэ.
    * Iэуэлъауэр щызэхахым лъэуейм тес джэдхэр зэщIэхъеящ. Iуащхь.
    Лъэуейм къекIэцIэхын совершить неэтичный, некрасивый поступок.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > лъэуей

  • 6 пэ

    1. нос
    / Iэпкълъэпкъым щыщ Iыхьэу зэрыпамэу икIи зэрыбауэу цIыхум и напэм, нэгъуэщI псэущхьэхэми я нэкIум хэтыр.
    Пэ кIыхь.
    2. клюв
    / Къуалэбзухэм, джэдкъазхэм я жьэр щиухым пыт къупщхьэхэр.
    Къазыпэ. Бзуупэ.
    * Уащхуэм еджэу джэдыр кIуийуэ Дыдым хуэдэу и пэр хеIу. Б. Ф.
    3. передняя носовая часть чего-л.
    / Зыгуэрым и къыщIэдзапIэ Iыхьэ.
    Кхъуафэжьейм и пэ.
    * Нил щхьэ фэкъур пэкIэ ибзуэ Кхъухь ин гуэрым дретхъуей. КIу. Б.
    4. кончик, острие
    / КIапэ, папцIапIэ.
    * БжэIупэм зы чы къурагъ ин гуэрым и пэм хъуржыныр пипхэри Хъуэжэ хитIащ, зыдэкIуэм нэсу къэсыжыху илъагъун хуэдэу. Къэб. фольк.
    5. в знач. предлога с род. пад. впереди кого-чего-л.
    / Зыгуэрыр уи ужьу, уи кIэ иту.
    И пэ илъэдэн. И пэ иту кIуэн.
    6. начало чего-л.
    / КъегъэжьапIэ, къыщIэдзапIэ.
    * И пэр умыщIэу и кIэр пщIэркъым. (погов.) Фэ фи хасэм си къыхыхьэ и пэр хъуэхъуу, и кIэр хъуанэу.. тхьэм имыщIкIэ. Нарт.
    * Уахьмакъыу, уи пэ лъы ивэжауэ дунейм утетмэ, абы {Нурхьэлий} къыщыщIам гу лъыптэн? Iуащхь. ПэкIэ къешэкIын водить кого-л. за нос.
    * - Сэ пэкIэ сыкъевмышэкIыу си бохъшэр къысхуэвгъуэтыж! - жеIэ Тыкъыр. Щ. Т. ПэкIэ псы ефэн быть глупцом (букв. пить носом воду).
    * Пэжщ, Нурхьэлий абы хуэдиз бзаджагъэ хэлъкъым, ауэ пэкIэ псы ефэркъым. КI. А. ПэкIэ {пэнцIывкIэ} щIегъэфэн (щIегъэсэн, щIегъэхуэн) = пэкIэ щIыр егъэвэн. ПэкIэ щIыр егъэвэн заставить кого-л. пропахать землю носом.
    * Щыгъэт, Астемыр, пэкIэ щIыр уэзмыгъавэмэ, си тхьэрыIуэщ. Iуащхь. И пэм изэрыхьын случайно оказаться перед кем-л. (о животных, о человеке). Пэм ипкуэным хуэдэу щабэ необычно мягкий. И пэм кърихун исходить от кого-л. (напр. о слухе).
    * Псом ящхьэр зи пэ кърихур Бэхъукъуэмрэ Алыджэмрэ я гупырщ. КI. Т. {И} пэм (и пащхьэм) къизэрыхьын = и пэм изэрыхьын. {И} пэм лъы къихун разбить кому-л. нос до крови. Пэм мафIэ бзий кърихун метать искры. Пэр дэгъэзеин задирать нос. Пэр дэкъеин = пэр дэгъэзеин. Пэр дэлъэфеин 1) шмыгать носом 2) переносное напускать на себя жалкий вид. Пэр зэкIуэцIынэн заложить - о носе. И пэр иджыри хуэлъэщIыжыркъым нос не дорос. Пэр икъэн = пэр дэгъэзеин. И пэр имылъагъужыху (ефэн) напиться до положения риз. Пэр кудэн ударять в нос (о резком, неприятном запахе). Пэр къижын течь - о соплях. Пэр къилъэфын сморкаться. И пэр къыпыхун повесить нос.
    * КъыщIыхьар кIуэри и щхьэр егухауэ, и пэр къыпыхуауэ стIол кIапэм деж тIысащ, фIэхъуси сэлами щымыIэу. Къ. Хь. Си пэр позгъэупщIынщ клянусь! (букв. дам свой нос отрезать, если..).
    * {Долэт:} - Къэрал пхъуантэм} щхъухь ирамыхьамэ си пэр позгъэупщIынщ. Iуащхь. Пэр хэIун совать ( свой) нос куда-л. И пэр хуэлъэщIын утереть нос кому-л.
    * Абы и пэр хуэлъэщIын хуейщ, армыхъумэ тIэкIу зыкъыфIэщIыж хъуащ. Къэб. И пэр щIивэн споткнуться; потерпеть неудачу.
    * Хэт и фIэщ хъунт а къэхъуар къэхъуну, хэт и гугъэнт Долэт лъэпэрапэу и пэр щIивэну. КI. А. Пэр щIым хущыхуэн показать, где раки зимуют (букв. тереть нос о землю).
    * ПхуэзгъэпцIащ, а уи пэр щIым пхущызмыхуэмэ, щыгъэт, уи мыIуэхуми уи бэлагъ хыумыIу. Iуащхь. {И} пэр щIым щыхъуэн = пэр щIым хущыхуэн.
    пэ вей засохшие сопли
    / Пэшын Iув, пэшын гъуа.
    пэ гъуанэ ноздри
    / Пэм иIэ гъуанэ щыбауэкIэ жьы эрыкIуэр.
    пэ кIуэцI внутренность, полость носа
    / Пэм и кум щыIэхэр, и кIуэцIым итхэр.
    Пэ кIуэцIыр къихун.
    пэ тIей курносый
    / И щхьэмкIэ худэкъея пэ, пэтIинэ.
    пэ Iушэ кривоносый
    / Зи пэр мызахуэ, лъэныкъуэкIэ ешэкIа.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > пэ

  • 7 чы

    прут
    / Жыг къудамэ псыгъуэ е жыг псыгъуэ кIыхь.
    Чы лантIэ. Чы псыгъуэ.
    * Чы щIыкIэ умыгъэшыр бжэгъу хъумэ, пхуэгъэшыжыркъым. (погов.)
    чы гъуазэ название узора на циновке
    / Арджэным хащIыхь тхыпхъэ лIужьыгъуэ.
    / Чы кIыхь.
    Чы къурагъыр блыным еупсеящ.
    чы матэ корзинка; сапетка
    / ЧыкIэ хуа матэ.
    Чы матэ хун.
    чы цIынэ лоза
    / Чы псыгъуэщIэ, чы лантIэ.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > чы

  • 8 чыш

    прут или палка, имитирующие для детей коня
    / Сабийхэр щыджэгукIэ шыуэ къызыфIагъэщI баш е къурагъ.
    * Хьэсанш чышым тесу гуащэр жыг хадэм къыщрехьэкI. Е. Хь. Зи джанэр зэфIэтхъа щIалэжь цIыкIур чышым мэшэсыжри, дэхэр къыкIэрылъэлъу, щIопхъуэж. Къэб.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > чыш

  • 9 лыкIапсэ


    адыгэхэм былымышхуэ яукIмэ, и лыр кIыхьу яупIэти, къэлэр лъабжьэрэ шыгъурэ зэхэубауэ абыкIэ Iэнлъэм ирашыухьт, зэхэшыпсыхьа нэужь зи фэр теха къурагъ пхъэлъатхъуэхэм далъхьэти, абы пылъауэ дыгъэм щагъэгъут, къэлэрымэм бадзэ зицIэ къримыгъэкIуалIэу. Апхуэдэу гъэгъуа лым «лыкIапсэкIэ» еджэт
    при забое крупного скота, адыги в корытах солили распущенное в длину мясо солью с корнем черемши. После засолки длинные куски вешали на чистые горизонтальные шесты и сушили на солнце. Острый запах черемши близко не подпускал мух

    Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр > лыкIапсэ

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»